Όπως σε όλες τις γλώσσες προγραμματισμού, η σύνταξη ενός προγράμματος σε Fortran πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες. Συγκεκριμένα πρέπει να τηρούνται οι κανόνες σύνταξης των εντολών, οι κανόνες ονοματολογίας, οι κανόνες για τα επιτρεπόμενα σύμβολα και χαρακτήρες, καθώς και, η σωστή τοποθέτηση των εντολών (κατηγορίες εντολών) στα αντίστοιχα μέρη του προγράμματος.

αρχή

ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΕΝΤΟΛΩΝ

Ένα πρόγραμμα Fortran αποτελείται από μια σειρά εντολών. Οι εντολές της Fortran, όπως και των περισσοτέρων γλωσσών, μοιάζουν με συνδυασμό αγγλικών φράσεων και μαθηματικών. Ο βασικός κανόνας είναι Μία Γραμμή = Μία Εντολή. Το μέγιστο μήκος μιας γραμμής είναι οι 132 χαρακτήρες και ισχύουν οι παρακάτω ειδικές περιπτώσεις:

1. Μία εντολή σε πολλές γραμμές (&): Μια μεγάλη εντολή μπορεί να συνεχίσει και σε επόμενες γραμμές αν χρειαστεί. Τοποθετώντας το 'και' (&) στο τέλος της γραμμής δηλώνουμε ότι συνεχίζει στην επόμενη. Ο μέγιστος αριθμός γραμμών για μια εντολή είναι 256.
2. Πολλές εντολές σε μία γραμμή (;): Περισσότερες μικρές εντολές μπορούν να τοποθετηθούν σε μια γραμμή αν τις χωρίζουμε με ερωτηματικό (;). Δεν χρησιμοποιείται συχνά γιατί δυσκολεύει την ανάγνωση του κώδικα, αλλά είναι βολικό για ομαδοποιημένες μικρές εντολές όπως π.χ. όταν δίνουμε αρχικές τιμές.
3. Σχόλια (!): Ανάμεσα στις εκτελέσιμες εντολές μπορούμε να παρεμβάλλουμε γραμμές με επεξηγηματικό κείμενο οι οποίες αγνοούνται από τον Η/Υ και απευθύνονται μόνο στον άνθρωπο που διαβάζει τον πηγαίο κώδικα. Όταν σε μια γραμμή τοποθετηθεί το θαυμαστικό (!), το υπόλοιπο της γραμμής θεωρείται σχόλιο και αγνοείται.
4. Κενές γραμμές: Μπορούν να τοποθετηθούν οπουδήποτε καθώς θεωρούνται σχόλια και αγνοούνται. Συνήθως χρησιμοποιούνται για να κάνουν τον κώδικα πιο ευανάγνωστο.
5. Επιπλέον κενά διαστήματα: Τα επιπλέον από τα απαιτούμενα κενά διαστήματα μεταξύ λέξεων, συμβόλων, κλπ. αγνοούνται. Το ίδιο και τα κενά διαστήματα που βάζουμε στην αρχή μιας εντολής, για να τονίσουμε τη δομή των βρόγχων ή του προγράμματος.

Οι παραπάνω κανόνες μορφοποίησης συναντώνται σαν 'free format' ή 'Fortran free'. Η σύνταξη αυτή μοιάζει με τη σύνταξη των περισσοτέρων σύγχρονων γλωσσών προγραμματισμού. Οι παλαιότερες εκδόσεις της Fortran (π.χ. 77) αναφέρονται και σαν 'fixed' γιατί είχαν πολύ πιο αυστηρή και ανελαστική δομή.

αρχή

ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ, ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Τα συμβολικά ονόματα είναι όλα τα ονόματα που δημιουργεί ο προγραμματιστής για να περιγράψει τις μεταβλητές, τις σταθερές, τις συναρτήσεις και τα άλλα στοιχεία του προγράμματος του. Τα συμβολικά ονόματα υπακούουν σε τρεις κανόνες:

1. Ο πρώτος χαρακτήρας πρέπει να είναι γράμμα
2. Οι άλλοι χαρακτήρες μπορούν να είναι γράμματα (a-z, A-Z), αριθμοί (0-9), ή, η παύλα υπογράμμισης ( _ ).
3. Το μέγιστο μήκος είναι 63 χαρακτήρες.

Οι λέξεις κλειδιά (keywords) είναι όλες οι αγγλικές λέξεις, ή φράσεις δύο λέξεων, που έχουν οριστεί αποκλειστικά για τις εντολές και τα ονόματα της Fortran. Σε άλλες γλώσσες οι λέξεις αυτές είναι δεσμευμένες. Στη Fortran δεν απαγορεύεται μεν η χρήση τους σαν συμβολικά ονόματα, αλλά πρέπει να αποφεύγεται γιατί αποτελεί κακή πρακτική που οδηγεί σε σοβαρά λάθη.

αρχή

ΤΟ ΣΕΤ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ

Ο κώδικας της Fortran χρησιμοποιεί το τυποποιημένο σετ χαρακτήρων ASCII που διακρίνονται ανάλογα με το ρόλο τους σε:

• Λατινικά Γράμματα: a-z, A-Z
• Αριθμούς: 0-9
• Παύλα Υπογράμμισης (underscore): _
• Ειδικούς Χαρακτήρες Σύνταξης Εντολών: ( ) - + * / = , . ; : < > ' " ! & % [ ] και το κενό διάστημα (space bar).
• Ειδικούς Χαρακτήρες Σύμβολα: ? $ \ @ ` ^ | # ~ { }

Γράμματα άλλου αλφαβήτου ή άλλα σύμβολα πέρα των παραπάνω μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σαν δεδομένα χαρακτήρων ή στα σχόλια του προγράμματος.

Στη Fortran δεν υπάρχει διάκριση κεφαλαίων και πεζών στα συμβολικά ονόματα ή τις λέξεις κλειδιά (το όνομα SUM είναι το ίδιο με το SuM, ή το Sum, και η εντολή Read με τη read, ή τη READ).

αρχή

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΝΤΟΛΩΝ

Οι εντολές της Fortran διακρίνονται σε Δηλωτικές και Εκτελέσιμες.

Οι Δηλωτικές εντολές δηλώνουν το είδος και μέγεθος των μεταβλητών, σταθερών ή μητρώων και τα όρια των υποπρογραμμάτων, συναρτήσεων, κλπ., καθώς και τις ιδιότητές τους.

Οι Εκτελέσιμες εντολές ορίζουν τις ενέργειες που θα κάνει το πρόγραμμα. Οι εκτελέσιμες εντολές είναι τριών ειδών:

1. Εντολές Εισόδου/Εξόδου των Δεδομένων & Αποτελεσμάτων. Πρόκειται για τις εντολές που διαβάζουν δεδομένα από τον χρήστη ή δίνουν αποτελέσματα στο χρήστη μέσω των συσκευών του Η/Υ (πληκτρολόγιο, οθόνη, αρχεία, εκτυπωτής, ...).
2. Εντολές Ορισμού ή Αντικατάστασης (λέγονται και Αριθμητικές εντολές). Οι εντολές αυτές μοιάζουν ισότητες οι οποίες στο αριστερό μέλος έχουν το όνομα μιας μεταβλητής και στο δεξί μέλος έχουν τις αλγεβρικές πράξεις των οποίων το αποτέλεσμα θα αποθηκευτεί στη μεταβλητή του αριστερού μέλους.
3. Εντολές Ελέγχου της Ροής του Προγράμματος. Οι εντολές αυτές ελέγχουν το αν και πόσες φορές θα εκτελεστεί ένα κομμάτι του κώδικα και το πότε θα σταματήσει η εκτέλεσή του.
   

αρχή

ΤΑ ΜΕΡΗ ΕΝΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Ένα πρόγραμμα Fortran έχει τρία (3) βασικά μέρη:

1. Το αρχικό τμήμα με το όνομα του προγράμματος και τις δηλώσεις μεταβλητών,
2. το κύριο σώμα του προγράμματος με τις εκτελέσιμες εντολές, και,
3. το ή τα υποπρογράμματα.

Το Αρχικό τμήμα με τις δηλωτικές εντολές

Εδώ ορίζουμε κάποιους κανόνες για το πρόγραμμα μας. Στο τμήμα αυτό δεν γίνονται υπολογισμοί. Το όνομα του προγράμματος δηλώνεται στη πρώτη γραμμή του κώδικα με την εντολή PROGRAM. Το όνομα του προγράμματος δηλώνει συνήθως το περιεχόμενό του ή και την έκδοσή του (π.χ. PROGRAM example1, PROGRAM askisi1B, κλπ.). Το αρχικό τμήμα είναι το πρώτο κομμάτι του προγράμματος που διαβάζεται από τον Η/Υ και γι' αυτό δηλώνουμε εδώ όλες τις μεταβλητές που θα χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα (π.χ. integer, real, character, κλπ.). Οι δηλώσεις αυτές προετοιμάζουν τη Fortran για το 'χώρο μνήμης' που θα χρειαστεί να δεσμεύσει ώστε να μπορέσει να εκτελέσει ομαλά το πρόγραμμά μας.

Σε απλά ή πρόχειρα προγράμματα μπορεί και να παραλείψουμε το αρχικό αυτό τμήμα. Στη περίπτωση αυτή η Fortran θα επιλέξει μόνη της (implicit) το είδος των μεταβλητών και τον χώρο που θα καταλάβουν στη μνήμη του Η/Υ. Επειδή η αυτόματη δήλωση των μεταβλητών από τη γλώσσα (implicit) αποτελεί παλαιά τακτική που οδηγεί σε δύσκολα ανιχνεύσιμα σφάλματα, στα νέα προγράμματα δεν χρησιμοποιείται και την απενεργοποιούμε με την εντολή IMPLICIT NONE αμέσως μετά την εντολή PROGRAM.

Το κύριο σώμα του προγράμματος

Το κύριο σώμα του προγράμματος περιέχει όλες τις εκτελέσιμες εντολές της Fortran που θα φέρουν εις πέρας το σκοπό για τον οποίο το γράψαμε. Οι εντολές γενικά εκτελούνται από πάνω προς τα κάτω. Η εκτέλεση σταματά αν συναντήσει μια εντολή STOP. Η τελευταία εντολή ενός προγράμματος θα πρέπει να είναι η εντολή END.

Υποπρογράμματα

Συχνά η λειτουργικότητα και η εμφάνιση του κυρίως προγράμματος μπορούν να βελτιωθούν με τη χρήση υποπρογραμμάτων.

Ομάδες εντολών που εκτελούν μια ειδική εργασία ή που επαναλαμβάνονται συχνά μπορούν να μετακινηθούν έξω από το κύριο πρόγραμμα σε ένα ή περισσότερα υποπρογράμματα. Με αυτό το τρόπο αφ’ ενός το κυρίως σώμα του προγράμματος απλοποιείται, αφ' ετέρου το κάθε υποπρόγραμμα μπορεί να γραφεί, να δοκιμαστεί και να διορθωθεί ανεξάρτητα από τα άλλα, πολύ πιο εύκολα και αξιόπιστα.

αρχή