Περίληψη
Οι βοηθοί των ιατρικών εργαστηρίων (ή παρασκευαστές) αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα του εργαστηριακού προσωπικού. Η εκπαίδευσή τους γίνεται σε δημόσια ή ιδιωτικά Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.), διάρκειας δύο ετών, και για να διοριστούν στον δημόσιο τομέα απαιτείται να έχουν λάβει «πιστοποίηση» η οποία παρέχεται από τον Οργανισμό Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΟΕΕΚ) κατόπιν γραπτού και προφορικού διαγωνισμού. Προκειμένου να μελετηθεί το προφίλ των συγκεκριμένων σπουδαστών διενεργήθηκε έρευνα μέσω γραπτού ερωτηματολογίου σε όλα τα δημόσια Ι.Ε.Κ. που διδάσκουν τη συγκεκριμένη ειδικότητα. Από το σύνολο των σπουδαστών που απάντησαν οι Έλληνες σπουδαστές αποτελούσαν το 78%, ενώ το 22% αποτελούνταν από σπουδαστές αλλοδαπής καταγωγής που διαμένουν στην Ελλάδα περίπου 15 έτη. Η πλειοψηφία των σπουδαστών ήταν γυναίκες (87%). Η μέση ηλικία των σπουδαστών ήταν τα 21 έτη. Το 73% των σπουδαστών αποφοίτησε από το Γενικό Λύκειο και από αυτούς το 55% από την Θεωρητική κατεύθυνση. Η πλειοψηφία των σπουδαστών (73%) επέλεξε την ειδικότητα λόγω προσωπικής κλήσης, αλλά και πεποίθησης για καλές συνθήκες εργασίας και γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση (21%). Το 83% των σπουδαστών μετακινείται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς και οι μισοί από τους σπουδαστές εργάζονται κυρίως σε άλλους χώρους (81%) για καθαρά βιοποριστικούς λόγους (86%). Οι σπουδαστές βαθμολογούν την ποιότητα των σπουδών τους ως μέτρια και εντοπίζουν το πρόβλημα κυρίως στις σημειώσεις (93%) και στον εργαστηριακό εξοπλισμό (70%). Αν και οι σπουδαστές θεωρούν το Ι.Ε.Κ. ευκολότερο από το Λύκειο το 34% δυσκολεύεται πολύ στη θεωρία και ένα 10% στο εργαστήριο. Σχεδόν όλοι οι απόφοιτοι (98%) σκοπεύουν να δώσουν εξετάσεις πιστοποίησης και να αναζητήσουν εργασία στο συγκεκριμένο κλάδο.
Summery
The assistants of medical laboratories, known as “laboratory technicians”, consist an important part of laboratory personnel in our country. They graduate from public or private “Institutes of Professional Training“ (I.E.K.) after two years of study. If they wish to work in public medical laboratories they have to get a “certification” after written and oral exams hold by the Organization of Professional Education and Training (OEEK). In this work we made the profile of such students using written questionnaires. All students of public I.E.K. where the aforementioned field is been studied, were asked. The majority of students were of Greek nationality (78%) and female (87%). The students live in Greece almost 15 years and their average age was 21 years old. The majority of students (73%) graduated from “general high school” and half of them from the “theoretical direction”. Most of students (73%) have chosen that specialty because of personal interest and information about easy work conditions and easy finding job (21%). 83% of students used public transportation means and half of students worked. 81% of working are students occupied with different jobs for living. Students were not satisfied with the quality of education. In the scale from 1 to 5 most of them gave the answer “3”. Students wanted better books (93%) and laboratory equipment (70%). Most students (93%) considered I.E.K. easier than high school (70%), 34% of students faced difficulties in following lectures and 10% in laboratory practice. Almost all students (98%) will take examinations for professional “certification” and will search for job in the same profession.
Εισαγωγή
Η εκπαίδευση των «παρασκευαστών» στα Ι.Ε.Κ.
Το προσωπικό των ιατρικών εργαστηρίων αποτελείται από πολλές επαγγελματικές ειδικότητες, γεγονός που το πλατύ κοινό ακόμα και το υπόλοιπο υγειονομικό προσωπικό των νοσοκομείων το αγνοεί. Έτσι δίπλα στους βιοπαθολόγους, βιολόγους, χημικούς, βιοχημικούς, τεχνολόγους ιατρικών εργαστηρίων εργάζονται και οι βοηθοί ιατρικών εργαστηρίων ή «παρασκευαστές». Πρόκειται για τους μοναδικούς εργαζόμενους που δεν είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά μετα-λυκειακής κατάρτισης.
Αν και έχουν τα λιγότερα τυπικά προσόντα από όλους τους υπόλοιπους εργαζόμενους, δεν είναι λίγες οι φορές που καθίστανται σχεδόν ισότιμα μέλη του εργαστηρίου, αφού τους ανατίθενται καθήκοντα ανώτερα από την εκπαίδευση που έχουν λάβει. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη συγκεκριμένου καθηκοντολογίου των εργαστηριακών κλάδων, στα ασαφή επαγγελματικά δικαιώματα, αλλά και στις συνεχείς εξελίξεις της εργαστηριακής τεχνολογίας που καθιστά τα ουσιαστικά προσόντα ισοδύναμα προς τα τυπικά.
Για να γίνει ένας νέος(α) σήμερα «παρασκευαστής» θα πρέπει είτε να έχει αποφοιτήσει από την αντίστοιχη διετή «ειδικότητα»[1] των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ) είτε από τις σχετικές διετείς ειδικότητες των δημόσιων ή ιδιωτικών Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.). Σε κάθε περίπτωση όμως για να διοριστεί στο δημόσιο θα πρέπει να έχει λάβει την λεγόμενη «πιστοποίηση», δηλαδή να έχει δώσει επιτυχώς τις γραπτές και προφορικές εξετάσεις που διοργανώνει δύο φορές τον χρόνο ο εποπτεύον οργανισμός του Υπουργείου Παιδείας, ο Οργανισμός Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΟΕΕΚ) ο οποίος είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ για να δώσουν εξετάσεις πιστοποίησης θα πρέπει να παρακολουθήσουν επιπλέον το δεύτερο έτος των αντίστοιχων ειδικοτήτων Ι.Ε.Κ.
Η ειδικότητα των παρασκευαστών ιατρικών εργαστηρίων μέχρι πρόσφατα διδάσκονταν στα δημόσια και ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. με την μορφή δύο ειδικοτήτων των «ιατρικών και βιολογικών εργαστηρίων βιοχημικού και μικροβιολογικού εργαστηρίου» και των «ιατρικών και βιολογικών εργαστηρίων αιματολογικού εργαστηρίου». Από το δεύτερο εξάμηνο του 2010 οι δύο ειδικότητες θα ενωθούν σε μία με την ονομασία «Ιατρικών και Βιολογικών Εργαστηρίων» (ΙΒΕ). Σήμερα (2010) οι δύο ειδικότητες διδάσκονται σε έξι δημόσια και τέσσερα ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. σε όλη την Ελλάδα.
Τα μαθήματα στα Ι.Ε.Κ. διαρκούν τέσσερα εξάμηνα (αυστηρά 14 εβδομάδων) και περιλαμβάνουν θεωρητικά και εργαστηριακά μαθήματα. Σχεδόν όλα τα μαθήματα είναι μικτά δηλαδή περιλαμβάνουν θεωρία και εργαστήριο. Η βαθμολογία, με άριστα το 20, προκύπτει από το μέσο όρο της θεωρίας και του εργαστηρίου. Οι εξετάσεις και των δύο γίνονται στο τέλος του κάθε εξαμήνου αλλά υπάρχει και μία εξέταση στη μέση του εξαμήνου, η γραπτή ή προφορική πρόοδος.
Η εγγραφή σε μία ειδικότητα Ι.Ε.Κ. δεν απαιτεί συγκεκριμένες γραμματικές γνώσεις εκτός από το απολυτήριο Γενικού ή Επαγγελματικού Λυκείου. Η επιλογή των σπουδαστών γίνεται από τον ΟΕΕΚ με το σχετικό μηχανογραφικό δελτίο που συμπληρώνουν οι σπουδαστές, όπου δηλώνουν την ειδικότητα και το δημόσιο Ι.Ε.Κ. στο οποίο θέλουν να σπουδάσουν. Ο ΟΕΕΚ επιλέγει τους σπουδαστές ανάλογα με τη σειρά προτίμησης, τον βαθμό αποφοίτησης από το Λύκειο, αλλά και κοινωνικά κριτήρια.
Για τα Ι.Ε.Κ. δεν υπάρχουν συγκεκριμένα βιβλία εγκεκριμένα από τον ΟΕΕΚ, όπως συμβαίνει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι είτε να γράψουν τις δικές τους σημειώσεις είτε να προτείνουν κάποιο βιβλίο που κυκλοφορεί στο εμπόριο.
Οι καθηγητές των Ι.Ε.Κ. είναι όλοι ωρομίσθιοι με σύμβαση ενός εξαμήνου. Για κάθε μάθημα προβλέπεται συγκεκριμένο προσοντολόγιο των εκπαιδευτών, που περιλαμβάνει κυρίως τους τίτλους σπουδών που πρέπει να έχουν. Η αμοιβή τους εξαρτάται από το βασικό τους πτυχίο και τους συναφείς μεταπτυχιακούς τίτλους. Σήμερα η αμοιβή τους καταβάλλεται με μεγάλη καθυστέρηση και υπόκεινται στις νόμιμες ασφαλιστικές κρατήσεις.
Κατά κανόνα τα δημόσια Ι.Ε.Κ. δεν διαθέτουν δικά τους εργαστήρια. Τα εργαστηριακά μαθήματα γίνονται είτε στα Σχολικά Εργαστηριακά Κέντρα (ΣΕΚ) των ΕΠΑΛ είτε καλύπτονται με επισκέψεις στα εργαστήρια μεγάλων νοσοκομείων. Είναι γεγονός ότι στη δεύτερη περίπτωση οι σπουδαστές ασκούνται ελάχιστα αφού κυρίως παρακολουθούν την εκτέλεση των εργαστηριακών αναλύσεων από τους εργαζόμενους του εργαστηρίου.
Σκοπός της μελέτης
Σκοπός της μελέτης ήταν να διερευνηθεί το προφίλ των σπουδαστών της ειδικότητας ΙΒΕ. Συγκεκριμένα καταγράφηκαν:
1. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, καταγωγή, διαμονή).
2. Οι σπουδές στο Λύκειο.
3. Οι λόγοι για τους οποίους επέλεξαν την συγκεκριμένη ειδικότητα.
4. Ο τρόπος ζωής (μετακίνηση, τυχόν παράλληλη εργασία κ.α.).
5. Η γνώμη τους για την παρεχόμενη εκπαίδευση.
6. Οι τυχόν δυσκολίες τους κατά την εκπαίδευση στα Ι.Ε.Κ.
7. Οι προτάσεις τους για την καλύτερη εκπαίδευση.
8. Τα σχέδια τους για το μέλλον.
Υλικό και μέθοδος
Το υλικό αποτελούν 125 ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώθηκαν από σπουδαστές της ειδικότητας ΙΒΕ που σπούδαζαν σε όλα τα δημόσια Ι.Ε.Κ.: Νέας Ιωνίας, Αμαρουσίου, Γαλατσίου, Αργυρούπολης, Κορυδαλλού και Ελευσίνας.
Κάθε ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από 43 ερωτήσεις μοιρασμένες σε επιμέρους ενότητες. Οι ερωτήσεις ήταν «κλειστού τύπου» δηλαδή προτείνονταν γι’ αυτές συγκεκριμένες απαντήσεις. Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε τον Φεβρουάριο του 2010 με την συνδρομή εκπαιδευτών που εργάζονταν στα συγκεκριμένα Ι.Ε.Κ. Το 56% των σπουδαστών παρακολουθούσε το εξάμηνο Α, το 39% το εξάμηνο Γ και το υπόλοιπο 5% το εξάμηνο Δ. Για την διεξαγωγή της έρευνας χορηγήθηκε έγγραφη άδεια από την διοίκηση του ΟΕΕΚ.
Τα ερωτηματολόγια καταχωρήθηκαν σε στατιστικό πακέτο και η στατιστική σημαντικότητα των διαφορών ελέγχθηκε με την στατιστική δοκιμασία Χ2.
Αποτελέσματα
Α. Δημογραφικά στοιχεία
Την συντριπτική πλειοψηφία των σπουδαστών της ΙΒΕ αποτελούσαν γυναίκες (87,2%) ενώ μόλις ένας στους δέκα σπουδαστές (12,8%) ήταν άνδρας. Η ηλικία των σπουδαστών κυμαίνονταν από 18 έως 39 χρονών με μέση τιμή και στα δύο φύλα τα 21 έτη (Πίνακας 1).
Οι Ελληνικής καταγωγής σπουδαστές αποτελούσαν το 77,6% του συνόλου έναντι του 22,4% που προέρχονταν από άλλη χώρα. Από τους σπουδαστές Ελληνικής καταγωγής το 10% διέμενε μόνιμα σε άλλη πόλη εκτός Αθηνών. Οι αλλοδαποί σπουδαστές διέμεναν στην Ελλάδα από 4 έως 28 χρόνια με μέσο αριθμό ετών τα 14,6 έτη.
|
|
Έλληνες |
Αλλοδαποί |
|
||
|
|
Άνδρες |
Γυναίκες |
Άνδρες |
Γυναίκες |
Σύνολα |
|
Κατανομή φύλου |
14 |
83 |
2 |
26 |
125 |
|
Μέση ηλικία (έτη) |
20,5 |
20,9 |
21,5 |
20,3 |
|
|
Αποφοιτήσαντες από ΕΠΑΛ |
4 |
15 |
1 |
13 |
33 |
|
Αποφοιτήσαντες από Γενικό Λύκειο |
10 |
68 |
1 |
13 |
92 |
|
Έδωσαν Πανελλήνιες |
14 |
78 |
1 |
14 |
107 |
|
Ποσοστό επιτυχίας |
4 |
19 |
- |
7 |
30 |
Πίνακας 1. Στοιχεία που αφορούν την σχέση γυναικών – ανδρών και Ελλήνων – αλλοδαπών σπουδαστών της ειδικότητας ΙΒΕ.
Β. Σπουδές στο λύκειο
Όπως ήδη αναφέρθηκε η εγγραφή σε μία ειδικότητα Ι.Ε.Κ. δεν απαιτεί συγκεκριμένες γραμματειακές γνώσεις. Είναι αναμενόμενο, λοιπόν, να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στην επιλογή του Λυκείου (Γενικό ή Επαγγελματικό), στην επιλογή της κατεύθυνσης των Πανελληνίων εξετάσεων (Θεωρητική, Θετική, Τεχνολογική) και γενικά στο γνωστικό υπόβαθρο των σπουδαστών.
Από τους σπουδαστές του δείγματος το 27% αυτών είχε αποφοιτήσει από Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) και το 73% από Γενικό Λύκειο. Αλλά και μεταξύ των ίδιων των αποφοίτων του Γενικού Λυκείου υπήρχε μεγάλη διαφορά στο γνωστικό υπόβαθρο, αφού προέρχονταν και από τις τρεις «κατευθύνσεις» του. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 1 η πλειοψηφία είχε ακολουθήσει την Θεωρητική κατεύθυνση (55%). Συγκεκριμένα οι σπουδάστριες ήταν αυτές που κυρίως προέρχονταν από την Θεωρητική κατεύθυνση αν και η κατεύθυνση αυτή δεν παρέχει γνώσεις χημείας και βιολογίας που απαιτούνται για την ειδίκευση τους ενώ οι σπουδαστές από την Τεχνολογική.
Εικόνα 1. Οι κατευθύνσεις του Γενικού Λυκείου από όπου έχουν αποφοιτήσει οι σπουδαστές της ειδικότητας ΙΒΕ. Παρόλο που η ειδικότητα απαιτεί γνώσεις χημείας και βιολογίας είναι εντυπωσιακό το μεγάλο ποσοστό των σπουδαστών που είχαν ακολουθήσει την Θεωρητική κατεύθυνση.
Μεταξύ Ελλήνων και αλλοδαπών σπουδαστών υπήρχε σημαντική διαφορά ως προς το είδος του Λυκείου από το οποίο είχαν αποφοιτήσει. Το 50% των αλλοδαπών σπουδαστών είχε τελειώσει ΕΠΑΛ έναντι του 20% των Ελλήνων (Πίνακας 1). Επιπλέον οι σπουδαστές αλλοδαπής προελεύσεως είχαν μεγαλύτερη προτίμηση στη Θεωρητική κατεύθυνση σε σχέση με τους σπουδαστές Ελληνικής καταγωγής που είχαν ακολουθήσει σε σημαντικό ποσοστό και την Τεχνολογική κατεύθυνση.
Η συντριπτική πλειοψηφία των σπουδαστών ΙΒΕ είχε δώσει τουλάχιστον μία φορά Πανελλήνιες εξετάσεις (86%). Από αυτούς ένα σημαντικό ποσοστό (28%) είχε επιτύχει σε κάποια σχολή. Η σχολή αυτή ήταν κατά κανόνα τμήματα ΤΕΙ ή σπανιότερα ΑΕΙ της επαρχίας, άλλων όμως ειδικεύσεων π.χ. γεωπονίας, φυτικής παραγωγής κ.α. Το ποσοστό επιτυχίας των γυναικών (28%) ήταν περίπου ίδιο από αυτό των ανδρών. Τα ποσοστά επιτυχίας των Ελλήνων ήταν 25% έναντι 47% των αλλοδαπών σπουδαστών. Θα πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι το ποσοστό των αλλοδαπών σπουδαστών που έχουν δώσει τις κατά τεκμήριο ευκολότερες εξετάσεις των ΕΠΑΛ ήταν μεγαλύτερο.
Από τους αποφοίτους ΕΠΑΛ το 12% επέτυχαν στις Πανελλήνιες, έναντι του 27% των αποφοίτων Γενικού Λυκείου. Η διαφορά αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική.
Ένα πολύ μικρό ποσοστό σπουδαστών είχε ήδη αποφοιτήσει από άλλη ειδικότητα Ι.Ε.Κ. (3,2%) και ένα μικρό ποσοστό (8,8%) από κάποια άλλη σχολή (π.χ. κέντρα ελευθέρων σπουδών, διετείς σχολές νοσηλευτικής κ.α.).
Γ. Λόγοι επιλογής της συγκεκριμένης ειδικότητας
Από τις 10 επιλογές που προσφέρονταν στο ερωτηματολόγιο (Πίνακας 2), σχετικά με το λόγο επιλογής της ειδικότητας ΙΒΕ, οι σπουδαστές, σε συντριπτικό ποσοστό (72,8%) επέλεξαν την «προσωπική κλίση και ενδιαφέρον». Ακολούθησαν οι πληροφορίες για «καλές συνθήκες εργασίες» (21,6%) και η «βεβαιότητα των γονέων για γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση» (20%). Οι υπόλοιπες επιλογές κατανέμονταν σε μικρότερα ποσοστά.
|
Αίτιο επιλογής της ειδικότητας ΙΒΕ |
Ποσοστό (%) |
|
Προσωπική κλήση και ενδιαφέρον |
72,8 |
|
Λόγω πληροφοριών καλών συνθηκών εργασίας |
21,6 |
|
Βεβαιότητα γονέων για γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση |
20,0 |
|
Λόγω μεγάλης ζήτησης της συγκεκριμένης ειδικότητας |
14,4 |
|
Παρότρυνση των γονέων στη συγκεκριμένη ειδικότητα |
12,0 |
|
Αποφοίτηση από παρόμοια ειδικότητα στα ΕΠΑΛ |
11,2 |
|
Περισσότερες επαγγελματικές επιλογές (υπάρχει και άλλο πτυχίο) |
10,4 |
|
Λόγω πληροφοριών για καλές αποδοχές |
8,0 |
|
Καλύτερη μοριοδότηση στον ΑΣΕΠ |
8,0 |
|
Για πιστοποίηση αφού υπάρχει σχετικό πτυχίο από τα ΕΠΑΛ |
5,6 |
|
Τυχαία επιλογή από το μηχανογραφικό σύστημα |
3,2 |
Πίνακας 2. Κατανομή των αιτιών επιλογής της ειδικότητας ΙΒΕ από τους σπουδαστές που φοιτούν σήμερα στα δημόσια Ι.Ε.Κ. της Αττικής.
Δεδομένου ότι οι ερωτώμενοι είχαν το δικαίωμα στη συγκεκριμένη ερώτηση να επιλέξουν περισσότερες από μία απαντήσεις, αξίζει να αναφερθεί ότι από το 72,8% των σπουδαστών που επέλεξαν την ειδικότητα ΙΒΕ λόγω προσωπικού ενδιαφέροντος, μόνο για το 30,4% ήταν η μοναδική αιτία. Συνήθως το προσωπικό ενδιαφέρον συνδυάζονταν με τις πληροφορίες για καλές συνθήκες εργασίες και γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση.
Δ. Συνθήκες ζωής κατά την διάρκεια των σπουδών
Σχετικά με τις συνθήκες ζωής κατά την διάρκεια των σπουδών, οι σπουδαστές απάντησαν σε ερωτήσεις που αφορούσαν τον τρόπο μετακίνησής τους, τον τόπο διαμονής τους, το αν εργάζονται καθώς και τους λόγους για τους οποίους εργάζονται.
Σε ότι αφορά τον τρόπο μετακίνησης στο Ι.Ε.Κ., οι σπουδαστές «επιλέγουν» τα μέσα μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ) σε πολύ μεγάλο ποσοστό (83,2%). Ο χρόνος μετακίνησής τους από το σπίτι τους στο Ι.Ε.Κ. και επιστροφή είναι για τους τέσσερις στους πέντε σπουδαστές τουλάχιστον δύο ώρες (Εικόνα 2).
Οι μισοί σπουδαστές εργάζονταν (50,4%). Από αυτούς περίπου ένας στους πέντε (19%) εργάζονταν ως ΙΒΕ ή σε κάποιο άλλο παρεμφερές επάγγελμα. Οι εργαζόμενοι σπουδαστές επέλεξαν να εργαστούν κυρίως για βιοποριστικούς λόγους (85,6%) και δευτερευόντως για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας (13,6%) ή εξασφάλιση άδειας παραμονής στη χώρα (0,8%).
Το 61% των αποφοίτων ΕΠΑΛ εργάζονταν έναντι 52% των αποφοίτων Γενικού Λυκείου. Οι σπουδαστές αλλοδαπής καταγωγής εργάζονταν σε μεγαλύτερο ποσοστό (60%) έναντι Ελλήνων (51%). Η διαφορές αυτές δεν ήταν στατιστικά σημαντικές.
Εικόνα 2. Η κατανομή του χρόνου μετακίνησης των σπουδαστών ΙΒΕ. Η συντριπτική πλειοψηφία μετακινείται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ). Σε παρένθεση το εύρος του χρόνου μετακίνησης των σπουδαστών. Οι μεγάλοι χρόνοι μετακίνησης με ΜΜΜ οφείλονται στους σπουδαστές που πηγαίνουν στο Ι.Ε.Κ. Ελευσίνας.
Ε. Ικανοποίηση από την ποιότητα των σπουδών
Oι σπουδαστές απάντησαν σε έξι ερωτήματα που αφορούσαν την ποιότητα σπουδών (Πίνακας 3). Οι απαντήσεις έδειξαν ότι δεν ήταν ευχαριστημένοι από την φοίτησή τους και ιδιαίτερα από την ποιότητα των μαθημάτων θεωρίας και εργαστηρίου καθώς και από τον εργαστηριακό εξοπλισμό. Γενικά σε όλες τις σχετικές ερωτήσεις οι απαντήσεις δεν ξεπέρασαν την κατηγορία «Μέτρια».
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι απόφοιτοι Γενικού λυκείου είχαν συχνότερα θετική γνώμη για καθηγητές, εξοπλισμό, γραμματεία και ποιότητα μαθημάτων, από ότι οι απόφοιτοι ΕΠΑΛ.
|
Ερωτήσεις για το βαθμό ικανοποίησης |
Παρά πολύ (%) |
Πολύ (%) |
Μέτρια (%) |
Λίγο (%) |
Καθόλου (%) |
|
Είμαι ευχαριστημένος(η) από το επίπεδο των καθηγητών |
5,6 |
16,0 |
36,8 |
32,0 |
9,6 |
|
Είμαι ευχαριστημένος(η) από τον εξοπλισμό των εργαστηρίων |
4,0 |
19,4 |
20,2 |
35,5 |
21,0 |
|
Είμαι ευχαριστημένος από το επίπεδο των σημειώσεων |
8,0 |
20,0 |
34,4 |
29,6 |
8,0 |
|
Είμαι ευχαριστημένος(η) από την ποιότητα του μαθήματος στα εργαστήρια |
8,8 |
17,6 |
20,8 |
30,4 |
22,4 |
|
Είμαι ευχαριστημένος(η) από την ποιότητα του μαθήματος στη θεωρία |
3,2 |
25,8 |
33,1 |
34,7 |
3,2 |
|
Είμαι ευχαριστημένος από την οργάνωση της γραμματείας |
24,4 |
15,4 |
26,8 |
23,6 |
9,8 |
Πίνακας 3. Ερωτήσεις για το βαθμό ικανοποίησης των σπουδαστών ΙΒΕ από την ποιότητα της εκπαίδευσης στα δημόσια Ι.Ε.Κ. (έχουν μαρκαριστεί οι απαντήσεις με την μεγαλύτερη συχνότητα).
ΣΤ. Προσωπικές επιδόσεις στα μαθήματα
Οι σπουδαστές ερωτήθηκαν για το πώς εκτιμούν τις επιδόσεις τους στα μαθήματα θεωρίας και εργαστηρίου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 34,4% των σπουδαστών δυσκολεύεται στη θεωρία και το 10,4% στο εργαστήριο, ενώ υπήρχε και ένα ποσοστό 7,2% που δυσκολεύονταν και στα δύο. Σε ότι αφορά την θεωρία οι σπουδαστές της ΙΒΕ δυσκολεύονται να την κατανοήσουν τόσο κατά την παράδοση όσο και στη μελέτη της από σημειώσεις. Σε ότι αφορά το εργαστήριο η δυσκολία στη κατανόησή του περιορίζεται στις σημειώσεις.
Ένα μικρό μόνο ποσοστό θεωρούσε ότι η φοίτηση στο Ι.Ε.Κ. είναι δυσκολότερη από αυτή στο Λύκειο. Οι απόφοιτοι ΕΠΑΛ αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες από τους αποφοίτους Γενικού Λυκείου. Συγκεκριμένα το 51% των αποφοίτων ΕΠΑΛ δυσκολεύεται στη θεωρία έναντι μόλις 28% των αποφοίτων Γενικού Λυκείου. Η διαφορά ήταν στατιστικά σημαντική. Απόφοιτοι ΕΠΑΛ και Γενικού Λυκείου δυσκολεύονται περίπου στο ίδιο βαθμό (~10 %).
Ζ. Προτάσεις για τη βελτίωση των σπουδών
Στο ερωτηματολόγιο ζητήθηκε από τους σπουδαστές να καταθέσουν τις προτάσεις τους για τη βελτίωση των σπουδών τους (Πίνακας 4). Από τις απαντήσεις τους είναι φανερό ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις σημειώσεις που χρησιμοποιούν για τη μελέτη τους. Οι σπουδαστές επιθυμούν καλύτερες σημειώσεις (93%) ή ειδικά βιβλία γραμμένα αποκλειστικά για την ειδικότητά τους (96%). Επιπλέον επιθυμούν καλύτερο εργαστηριακό εξοπλισμό (70%). Εργασίες και γενικά δουλειά για το σπίτι, επιθυμούν λιγότεροι από τους μισούς σπουδαστές (40%).
|
Ειδικά βιβλία για τις ειδικότητες των Ι.Ε.Κ. |
96% |
|
Καλύτερες σημειώσεις |
93% |
|
Καλύτερος εξοπλισμός στα εργαστήρια |
70% |
|
Ασκήσεις και εργασίες για το σπίτι |
42% |
Πίνακας 4. Οι προτάσεις των σπουδαστών ΙΒΕ για την βελτίωση των σπουδών τους στα Ι.Ε.Κ
Η. Tα σχέδια των σπουδαστών ΙΒΕ για το μέλλον
Σχεδόν όλοι οι σπουδαστές της ΙΒΕ (98%) σκοπεύουν να δώσουν τις εξετάσεις πιστοποίησης ώστε να μπορούν να διοριστούν στο δημόσιο και να αναζητήσουν δουλειά στη συγκεκριμένη ειδικότητα. Ένας στους πέντε (23%) σκοπεύει παράλληλα να αναζητήσει εργασία σε οποιοδήποτε κλάδο, ενώ μόλις το 6% σκοπεύει να συνεχίσει την εκπαίδευσή του σε μία άλλη σχολή (Πίνακας 5).
|
Θα λάβω πιστοποίηση και θα αναζητήσω δουλειά σε αυτό τον χώρο |
98% |
|
Θα αναζητήσω δουλειά σε οποιοδήποτε χώρο |
23% |
|
Θα ακολουθήσω άλλη ειδικότητα Ι.Ε.Κ. ή άλλη σχολή |
6% |
Πίνακας 5. Τα σχέδια των σπουδαστών ΙΒΕ για την σταδιοδρομία τους μετά την αποφοίτησή τους.
Συμπεράσματα
Η πρώτη εντύπωση που σχηματίζει ο εκπαιδευτικός σε μία αίθουσα διδασκαλίας της ειδικότητας ΙΒΕ είναι ο μεγάλος αριθμός των κοριτσιών (87,2%). Η αναλογία αυτή είναι άλλωστε παρόμοια και στους εργασιακούς χώρους των ιατρικών εργαστηρίων όπου ο γυναικείο φύλο σαφώς υπερτερεί. Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται τόσο από τις ευνοϊκές για γυναίκες συνθήκες εργασίας (εξάωρο ωράριο) όσο και από το γεγονός ότι πολλές σπουδάστριες προέρχονται από την Θεωρητική κατεύθυνση του Γενικού Λυκείου, η οποία και δεν προσφέρει πολλές επαγγελματικές επιλογές.
Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ότι αφορά την επιτυχία στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Διαφορά υπήρξε μόνο ως προς την κατεύθυνση που είχαν επιλέξει στο Γενικό Λύκειο. Η συντριπτική πλειοψηφία των αρρένων σπουδαστών ήταν Τεχνολογικής κατεύθυνσης ενώ των θηλέων Θεωρητικής. Δεδομένου δε ότι οι σπουδάστριες υπερτερούν σε αριθμό είναι λογικό να εμφανίζεται η πλειονότητα των σπουδαστών να προέρχεται από τη Θεωρητική κατεύθυνση του Γενικού Λυκείου.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι πολλοί σπουδαστές της ΙΒΕ είχαν επιτύχει στις Πανελλήνιες. Ως πιθανές αιτίες που δεν προτίμησαν τις σχολές στις οποίες επέτυχαν θεωρούνται οι ακόλουθες:
1. Οικονομικά προβλήματα για την πολυέξοδη διαμονή σε άλλη πόλη (η οικονομική κατάσταση των σπουδαστών αναδεικνύεται από τις σχετικές ερωτήσεις περί του τρόπου ζωής).
2. Το φύλο των σπουδαστών. Τα κορίτσια απομακρύνονται από το οικογενειακό περιβάλλον πιο δύσκολα. Οι σχολές της επαρχίας σχετίζονται ως επί το πλείστον με ανδρικά επαγγέλματα.
3. Το μειωμένο ενδιαφέρον για τις σχολές επιτυχίας τους. Τα τμήματα αυτά αφορούσαν γεωργικά επαγγέλματα χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον από σπουδαστές των πόλεων.
4. Το αυξημένο ενδιαφέρον για την συγκεκριμένη ειδικότητα λόγω της πεποίθησης για την γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση.
Ένα μικρό μόνο μέρος των σπουδαστών επέλεξε την συγκεκριμένη ειδικότητα αποκλειστικά από προσωπικό ενδιαφέρον. Το ενδιαφέρον τους ενισχύονταν από τις πληροφορίες που είχαν για καλές συνθήκες εργασίες και γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση. Δεν ήταν λίγες οι φορές που η απόφαση για την συγκεκριμένη ειδικότητα προέρχονταν από παρότρυνση του οικογενειακού τους περιβάλλοντος.
Από τις απαντήσεις του ερωτηματολογίου είναι φανερό ότι οι σπουδαστές της ΙΒΕ προέρχονται από τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα της Ελληνικής κοινωνίας. Το γεγονός αυτό προκύπτει από τα ακόλουθα:
1. Ένα μεγάλο ποσοστό των σπουδαστών εργάζονται (55%). Ειδικά οι απόφοιτοι ΕΠΑΛ εργάζονται σε ποσοστό 61%. Οι εργαζόμενοι σπουδαστές δηλώνουν ότι αυτό το κάνουν αποκλειστικά για βιοποριστικούς λόγους και σε πολύ μικρό ποσοστό για την εργασιακή εμπειρία.
2. Η μεγάλη πλειοψηφία των σπουδαστών μετακινούνται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς παρά την καθυστέρηση που βιώνουν κατά την μετακίνησή τους.
Οι σπουδαστές δεν είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από το επίπεδο της εκπαίδευσης στα δημόσια Ι.Ε.Κ. της ειδικότητας. Όλες οι σχετικές απαντήσεις ήταν στο επίπεδο «Μέτρια». Την πιο κακή γνώμη την έχουν οι σπουδαστές για τον εξοπλισμό των εργαστηρίων και την ποιότητα των μαθημάτων τόσο των εργαστηρίων όσο και της θεωρίας. Πάντως οι απόφοιτοι Γενικού Λυκείου έχουν συχνότερα θετική γνώμη από τους αποφοίτους των ΕΠΑΛ.
Οι σπουδαστές της ΙΒΕ δυσκολεύονται περισσότερο στη θεωρία από ότι στο εργαστήριο. Ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι απόφοιτοι ΕΠΑΛ οι οποίοι στη σχετική ερώτηση απάντησαν ότι δυσκολεύονται στη κατανόηση της θεωρίας σε διπλάσιο ποσοστό από τους αποφοίτους Γενικού Λυκείου. Ως κοινή αιτία των μαθησιακών δυσκολιών παρουσιάζεται η κακή ποιότητα των σημειώσεων, από τις οποίες μελετούν.
Σύμφωνα με τα παραπάνω οι προτάσεις για την καλυτέρευση των σπουδών είναι λογικό να περιστρέφονται γύρω από το πρόβλημα των εκπαιδευτικών βοηθημάτων. Οι σπουδαστές της ΙΒΕ ζητούν, σχεδόν όλοι, καλύτερες σημειώσεις και βιβλία ειδικά γραμμένα για την ειδικότητα την οποία θα αποκτήσουν.
Σε ότι αφορά τα σχέδια των σπουδαστών ΙΒΕ για το μέλλον όλοι σκοπεύουν να δώσουν εξετάσεις πιστοποίησης ώστε να μπορούν να διοριστούν στο δημόσιο και γενικότερα να σταδιοδρομήσουν στο συγκεκριμένο επάγγελμα. Όμως ένα μικρό ποσοστό σκοπεύει να αναζητήσει εργασία και σε άλλους χώρους.
[1] Ειδικότητα: όρος που αναφέρεται σε συγκεκριμένη ειδίκευση μέσω θεωρητικών και εργαστηριακών μαθημάτων των Επαγγελματικών Λυκείων ή Ι.Ε.Κ. και καταλήγει στην απόδοση συγκεκριμένου επαγγελματικού τίτλου σπουδών.